1. Lịch sử trà đạo Nhật Bản
Trà đạo (茶道, sadō) có nguồn gốc từ Thiền Tông Phật giáo vào năm 815. Một cao tăng tên là Eichu đã đem sencha, một loại trà xanh xuất xứ từ Trung Quốc, tặng Thiên hoàng Saga. Cảm nhận được nét tinh tuý của trà, Thiên hoàng đã ra lệnh trồng trà tại vùng Kinki. Từ đây, thói quen thưởng trà đã hình thành trong giới quý tộc Nhật Bản.
Thế kỷ thứ 16 chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của trà đạo, khi thói quen thưởng trà trở thành một nét văn hóa độc đáo và lan rộng trong mọi tầng lớp xã hội Nhật Bản. Cùng với sự phát triển của nghi lễ trà, việc tôn vinh sự đơn giản và tinh tế đã trở thành triết lý sống trong cuộc sống hàng ngày của người Nhật.
Nhà sư Eichu cũng đã sáng tác ra cuốn sách "Khiết Trà Dưỡng Sinh Ký" (Kissa Yojoki) nhằm ghi lại những truyện ngắn về niềm vui của thú uống trà trà. Cuốn sách này đã truyền bá triết lý và nghệ thuật uống trà, giúp trà đạo Nhật Bản trở nên phong phú và thú vị hơn. Qua các thế kỷ, trà đạo đã không chỉ là một cách uống trà mà còn là một nghệ thuật, tinh hoa văn hóa, và một biểu tượng tinh thần của đất nước mặt trời mọc.
2. Nguyên tắc cơ bản trong trà đạo Nhật bản
Trà đạo Nhật Bản không chỉ đơn thuần là nghệ thuật uống trà, mà còn là một triết lý tinh thần quý báu. Bản chất của trà đạo thể hiện qua bốn nguyên tắc cơ bản: Hòa – Kính – Thanh – Tịch.
- Hòa (和 - Wa): Hòa là nguyên tắc tạo ra sự hài hòa và cân bằng trong không gian trà đạo. Từ cách bài trí, trang trí cho đến cách thức phục vụ trà, mỗi yếu tố đều phải hòa quyện và hoàn hảo trong sự nhất quán. Hòa cũng bao gồm việc hòa mình vào không gian xung quanh, hòa nhập với tự nhiên, và cũng là sự hài hòa giữa người pha trà - trà sư với các dụng cụ pha trà.
- Kính (敬 - Kei): Kính là nguyên tắc về sự tôn kính và biết ơn. Trong trà đạo, việc phục vụ và thưởng thức trà được thực hiện với tinh thần kính trọng và biết ơn đối với trà và những người tham gia. Tôn kính người pha trà và người thưởng thức trà, cũng như tôn trọng quy trình và truyền thống là điểm chung trong mỗi cuộc lễ trà.
- Thanh (清 - Sei): Thanh là nguyên tắc về tính chất trong sáng và trong trẻo của trà đạo. Điều này ám chỉ việc trân trọng những nguyên liệu tốt nhất và chọn lựa những vật dụng đạt tiêu chuẩn cao nhất để thể hiện sự trong sạch và sự thanh khiết trong mỗi nghi lễ uống trà.
- Tịch (寂 - Jaku): Tịch là nguyên tắc tạo ra không gian yên bình và tĩnh lặng trong trà đạo. Khi thưởng trà, mọi người cùng tập trung vào hương vị và hương thơm của trà, thả hồn vào từng giây phút thư thái. Tịch cũng ám chỉ việc tự lắng nghe và tự tìm hiểu chính mình, để tìm thấy sự thanh tịnh và cân bằng trong cuộc sống vội vã hiện đại.
Bốn nguyên tắc cơ bản trong trà đạo "Hòa – Kính – Thanh – Tịch" là nền tảng của một nghi lễ uống trà trọn vẹn và thấm đượm triết lý sâu sắc.
3. Những loại trà phổ biến trong trà đạo Nhật Bản
- Sencha: Một trong những loại trà rất được ưa chuộng trong dòng trà Ryokucha. Loại trà này mang đến sự cân bằng độc đáo giữa vị ngọt và hậu ngọt se se, tạo nên một hương vị thanh mát và tinh tế.
- Matcha: Là loại trà bột xanh đậm đặc, được sử dụng trong lễ trà truyền thống.
- Gyokuro: Loại trà xanh cao cấp, được trồng dưới bóng mát, mang hương vị thơm ngon độc đáo.
- Hōjicha: Trà xanh đã phơi khô, mang hương vị đậm đà và thân thiện.
4. Nghi thức thưởng trà Nhật
Khi khách thưởng trà bước vào thế giới của trà đạo Nhật Bản, họ sẽ được đắm chìm trong không gian tinh tế và triết lý cuộc sống thông qua quy trình thưởng thức trà đặc biệt. Dưới đây là một quy trình căn bản trong nghệ thuật trà đạo Nhật Bản.Bước 1: Đặt chân vào phòng trà
Nghi thức thưởng trà thường được tiến hành trong phòng trà (chashitsu). Đây là một không gian nhỏ gọn và đặc biệt thiết kế để thích nghi với nghi lễ uống trà. Phòng trà thường được xây dựng với vật liệu tự nhiên như gỗ và tre, với cửa sổ hướng ra vườn, để tạo ra không gian hài hòa và tinh tế. Khách thưởng trà ccafn cởi giày trước khi vào phòng tra. Ngoài ra, khách cũng có thể chọn trải nghiệm trà đạo cùng trang phục kimono truyền thống.Bước 2: Phục vụ trà
Khách thưởng trà sẽ yên vị trong tư thế quỳ seiza tại phòng trà. Khi bắt đầu nghi lễ uống trà, trà sư (chajin) sẽ cúi đầu chào kháhc trong phòng nhằm thể hiện sự kính trọng và bắt đầu nghi thứ thanh tẩy dụng cụ pha trà. Sau đó, trà sư sẽ đặt ấm pha trà lên lửa than và cẩn thận pha trà trong bát trà (chawan) bằng thìa trà (chashaku).
Sau khi pha trà xong, chajin sẽ trình bày bát trà cùng với một món ăn nhẹ, thường là kẹo trà (wagashi), như một phần của nghi lễ uống trà. Chajin sẽ rót trà trà cho từng du khách một cách tinh tế và tông trọng. Bước 3: Thưởng Trà và Tĩnh Tại
Khi đã nhận được bát trà và kẹo trà, du khách sẽ thưởng thức trà một cách tĩnh lặng và tinh tế.
Trà sư sẽ hướng dẫn khách đặt bát trà trên lòng bàn tay trái và xoay bát trà theo chiều kim đồng hồ. Đây là một cử chỉ tinh tế để tôn vinh hoạ tiết trên bát trà, tạo ra sự ổn định khi thưởng trà, tránh làm rung động bát trà, và cảm nhận được hơi ấm từ bát trà. Quy trình thưởng thức trà bao gồm từng bước nhấn mạnh vị ngọt và hậu ngọt se se của trà, cảm nhận hương thơm thanh mát và tận hưởng sự thanh tao trong từng giây phút thưởng trà. Bước 4: Kết Thúc và Tạ Ơn
Sau khi uống trà xong, du khách sẽ chào tạm biệt nhau bằng cách cúi chào và bày tỏ lời cảm ơn đối với trà sư. Điều này thể hiện sự kính trọng và tôn trọng nghi lễ uống trà và những người tham gia vào quy trình này.
Quy trình thưởng thức trà đạo Nhật Bản không chỉ là một trải nghiệm uống trà đơn thuần mà còn là một cuộc hành trình tinh thần, nơi du khách được thả hồn vào không gian tĩnh lặng và thưởng thức sự thanh tịch của trà đạo Nhật Bản.